HÜNKARİ GÜVERCİNLERİ WEB SİTESİ - AHMET ÖZGÜR

GÜVERCİN HASTALIKLARI VE TEDAVİ YOLLARI

Güvercinlerde bazı önemli hastalıklardan söz etmeden önce hastalık konusunda temel bazı bilgilere göz atmak gerekir. Zira hastalığın oluşumu ve sonuçlarını genel anlamda bilirsek kümesimizin sağlığını o denli etkin koruyabiliriz. Önemli bir konu gizli seyreden enfeksiyonların tanınmasıdır. Bunun için güvercinlerimizin iyi gözlenmesi yanısıra hastalık ve ölümlerin tanımlanması da çok önemlidir. Zira belli bir hastalıkla etkin şekilde mücadele ancak o hastalık iyi tanımlanabilirse mümkündür.

Hastalık ne demektir? Çevreden etki eden faktörler sonucunda (kalıtsal bozukluklar hariç) organların veya organ sistemlerinin normal fonksiyonlarını yerine getirememesine hastalık denir. Hastalık yapıcı faktörler iki grupta incelenir.

Enfeksiyona yol açan faktörler: Hayvanın içinde yada üzerinde gelişen ve vücut dokusunu tahrip eden, belli maddeler salgılayan hastalık yapıcı etmenlerdir. Vücut buna karşı bazı önlemler alır. Bu tip hastalıklara enfeksiyöz hastalıklar denir.

Enfeksiyöz olmayan hastalıklar: Hastalığa neden olan ve yukarıdaki tanımlamanın dışında kalan tüm diğer nedenlerdir. Enfeksiyöz olmayan hastalıklara neden olurlar.
Bir hastalık ortaya çıktığında enfeksiyöz yada enfeksiyöz olmayan nedenlerden mi kaynaklandığını bulmak güçtür. Hastalıkların ortaya çıkışında genellikle birçok faktor birlikte etkilidir.

Bir güvercinin herhangi bir hastalık etmeni ile enfekte olması hemen hastalanması anlamına gelmez. Hastalık etmeninin vücuda girişi ile hastalık oluşturması arasında üç aşama bulunur.
1. Aşama
Hastalık etmenleri vücuda girerler ancak vücutta çoğalamazlar. Bu tip enfeksiyonlar güvercin vücuduna zarar vermezler.
2. Aşama
Vücuda giren hastalık etmeni vücutta çoğalabilir. Hastalık oluşmadan, hayvanın vücudu hastalık etmenlerinin çoğalmasını önleyebilirse bu takdirde sessiz enfeksiyondan bahsedilir. Bu tip enfeksiyonlar güvercinin o etmene karşı bağışıklık geliştirmesiyle sonuçlanır. Ancak bu hayvanlar bağışıklık oluştuktan sonrada söz konusu etmeni çevreye yayarlar. Bu tip bir enfeksiyon riski genellikle fark edilmez.
3. Aşama
Güvercin hastalık etmeninin çoğalmasını durduramazsa etmenin zararı başlar ve hastalık belirtileri görülmeye başlanır. Bunun sonucunda hayvan ölebilir. Stres durumlarında sessiz enfeksiyonların da zararlı enfeksiyonlara dönüşmeleri mümkündür.

Hastalıkların bulaşması iki yolla olabilir. Birincisi enfekte olmuş bir güvercinden doğrudan enfekte olmamışlara bulaşabilir. İkinci yol ise enfekte olmuş güvercinin çevreye mikropları bulaştırmasıyla diğer güvercinler enfekte olabilirler. Her zaman sessiz enfeksiyonu olan bir güvercin veya bulaşık bir çevre sağlıklı güvercinlerin de hastalanmasına neden olabilir.

Hastalığın hangi durumlarda ortaya çıktığı hastalık etmeninin yoğunluğuna (sayısına), hastalık yapma yeteneğine ve aktifliğine bağlı olduğu gibi, kuşun genel durumuna (keyfine) ve bağışıklık durumuna da bağlıdır. Hastalığın ortaya çıkışını teşvik edici unsurlar şekil 2’de verilmiştir.

Hastalık Riskini Azaltmanın Yolları

Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi bir hastalığın ortaya çıkışında etkili olan etmenleri önlenebilir ve önlenemez etmenler olarak ikiye ayırmak mümkündür. Güvercinlerimizi sağlıklı tutabilmek için ve onların önlenemeyen stres etmenleri ile daha iyi başa çıkabilmelerini sağlamak için tüm önlenebilir stres etmenlerinin ortadan kaldırılması gerekir. Bu etmenler yetiştirme ve besleme gibi cansız etmenler ise bunların önüne geçilerek hastalık riski azaltılabilir. Canlı önlenebilir stres etmenleri de zaman zaman koruyucu ilaç uygulamaları ile azaltılabilir.

Ancak birçok stres etmeni önlenemeyen tabiattadır. Bunlar, örneğin satın alma, yavruların yeme inmesi ve gösteriler gibi güvercin yetiştiriciliğinin olmazsa olmaz koşullarıdır. Bunun yanısıra güvercin, tüy değiştirme ve yavru bakımı gibi doğal olarak da bazı stres etmenlerinin etkisin altındadır. Bu dönemlerde bazı önlemlerin alınması hastalık riskini azaltır.

Koruyucu önlemlerin iki hedefi vardır.
1. Güvercinin dayanıklılığını artırma, örneğin mevsime göre yada güvercinin biyolojik dönemlerine göre dengeli olarak beslenmesi.
2. Güvercin vücudunda veya çevresinde hastalık etmeninin (mikrop) yoğunluğunun azaltılarak enfeksiyon baskısının düşürülmesi. Bu da çeşitli koruyucu ilaç kullanımı ve temizlik (dezenfeksiyon) ile yapılabilir.
Enfeksiyon baskısının azalması sonucu açıkta kalan vücudun savunması, önlenemeyen stres etmenleri ile baş etmede kullanılabilir

ALINTIDIR.
Sayın Doç. Dr. Türker Savaş'a teşekkür ederiz.

HASTALIKLAR	MİKROBU	KARAKTERİSTİK BELİRTİLERİ
Streptococcosis	Bakteri	Ayak ve kanat eklemlerinde iltihaplanma ve açık yara oluşumu. Belirgin ağırlık kaybı, kayıtsızlık, yeşilimsi çamur gibi ishal, kusma, karın ve bağırsak bölgesinde şişkinlik, kanın renginde koyulaşma ve eflatunumsu bir renk alma. Göğüs tüyleri aralanarak bu renk tespit edilebilir. Genel olarak performans kaybı. İleri aşamalarda felç ve ölüm gözlenebilir.
Pasteurelosis	Bakteri	Hastalık birden ve ani bir gelişim gösterir. Kuşun ateşi süratle yükselir. Yeme karşı aşırı isteksizlik, hatta yem yememe durumu vardır. Genel bir kayıtsızlık hali ile birlikte sulu sarı – yeşil bir ishal başlar. İleri aşamalarda bazen dışkıda kan gözlenebilir. Solunum yolları sorunları, aksırma, yüzde şişlik gelişebilir. 3 – 10 gün arasında ölüm ile sonuçlanır. Ölüm öncesi ayakta duramama ve titreme hali vardır. Ölüm çırpıntılı bir şekilde olur.
Tuberculosis	Bakteri	Sinsi bir şekilde gelişen bu hastalığın ilaçla tedavisi bulunmamaktadır. Kuşlarda belirgin kilo kaybı ile kendini belli eder. Gözlerde, tüylerde, ağız içi mükozasında belirgin bir renk kaybı ve solukluk vardır. Kansızlık ve ishalin yanı sıra, özellikle baş üstü tüylerinde dökülme ve kelleşmeler, bölgesel lenf bezlerinde şişme ve yerel yaralar oluşabilir. Başka hastalıklarla birlikte seyretme eğilimindedir. Hastalık genellikle ölümle sonuçlanmaktadır.
Salmonella	Bakteri	Çok sayıda yavru ölümü dikkat çekicidir. Hasta kuşlarda cıvık kaygan bir ishal vardır. Dışkı bol sulu ve yeşilimsidir. Dışkıda köpük ve sindirilmemiş yem parçaları gözlenebilir. Ağırlık kaybı ve uyuşukluk ilk belirtilerdir. Sonraki aşamalarda diz ve kanat eklem yerlerinde ur şeklinde şişmeler gözlenir. Urların içi sert değildir ve ısısı diğer vücut bölgelerine göre daha sıcaktır. Kanat düşürme, tek ayak üzerinde durma ve topallama gözlenebilir. Mikrobun beyne yerleşmesi durumunda, sinir sistemi sorunları, kafanın ileri geri hareketleri ( sallabaş ) gözlenebilir. Bu aşamada ölümcül olabilir.
E – Coli	Bakteri	Yeşilimsi ve sarı tonlarda sulu ishal ile kendini gösterir. Dışkının kokusu normalden daha kötüdür. Yeme karşı isteksizlik, aşırı ve çabuk zayıflama, kayıtsızlık, durgunluk, performans kaybı dikkat çekicidir. Hastalığın ileri aşamalarında mikrobun vücudun diğer organlarına yayılmasına bağlı olarak, kanatta tutulma, ayakta tutulma gibi durumlara bağlı olarak gelişen uçamama, topallama ve yürüyememe halleri gözlenebilir.
Ornithosis	Bakteri	Uzun süre belirti vermeden sinsi bir şekilde seyreden hastalıktır. Hasta kuşlarda performans kaybı, yavrularda yavaş gelişme, iştahsızlık ve tüy kabartma, kilo kaybı, titreme, yeşilimsi ishal ve solunum yolları sorunları gözlenir. Özellikle kuşun tek gözünde yaşarma, akıntı ve göz etrafında halka şeklinde şiş ve kızarıklık karakteristik belirtisidir. İleri aşamalarda tek gözde körlük gelişebilir.
Coryza	Bakteri	Solunum yolları sorunları, her iki gözde de yaşarma, burun akıntısı, kokulu sümük. Özellikle kuşun boğazında balgama benzer şekilde sümük oluşumu vardır. Hırıltılı soluma, solunum zorluğu, hırıltılı ses tonları, sulu yeşilimsi ishal, ağırlık kaybı, sinüslerde ve buna bağlı olarak yüzde şişlik hali gözlenir.
Haemophillus	Bakteri	Solunum yolları problemleri, nefes darlığı, aksırma gibi belirtilerin yanı sıra, belirgin olarak göz sulanması ve burun akıntısı vardır. Hastalığın ayırt edici özelliği kuşun her iki gözünde de görülen göz kapakları ve iç dokulardaki belirgin şişmedir.
Mycoplasmosis	Bakteri	Coryza ile aynı belirtilere sahiptir. Farklı olarak kuşun ateşinde yükselme vardır ve durgunluk hali daha belirgindir. Ayrıca solunum yetersizliğine bağlı olarak kuşun yetersiz oksijen alması sonucu kanın renginde değişim gözlenebilir. Kanın rengi mavimsi ve eflatunumsu bir tonda olabilir.
Paramyxovirosis	Virüs	İlk dikkat çekici belirti su tüketiminde artma ve sulu ishal şeklinde dışkıdır. Daha ileri aşamalarda, sinir sistemi bozuklukları gözlenir. Boyun dönmesi, kafanın geri ve arkaya doğru ters ve anormal hareketleri vardır. ( Sallabaş )Son olarak felç gözlenebilir. Yem yeme ve su içmede belirgin zorluklar gözlenir. Kuş zamanla güçsüz düşer, zayıflar ve ölüm gelebilir.
Pox	Virüs	Daha çok genç kuşlarda görülen bir hastalıktır. Kuşun derisinde kahverengimsi renklenmeler oluşur. Nefes alma ve yem yeme sorunları vardır. Hastalığın ilk aşamalarında tüysüz bölgelerde, ayak üzeri, göz çevresi ve gaga başlangıcında siğil benzeri sonradan üzeri kabuk bağlayan yaralar oluşur. İrin üreten bu yaralar 15 gün kadar sonra kendiliğinden kaybolurlar. Aynı anda veya daha sonra kuşun ağızının içinde ve damakta sarı renkli sert irin tabakaları gözlenir. Ağız içindeki bu oluşumlar Trichomonas’a çok benzerdir.
Adenovirüs	Virüs	Genç kuşlarda ve yeni yavrularda daha çok gözlenen bir hastalıktır. Vücut dokularından herhangi birinde anormal büyüme ve tümör ( ur ) oluşumu ile dikkati çeker. Diğer hastalıklarla birlikte görülme eğilimindedir. Sık sık kusma ve sarı – yeşil renkli ishal gözlenir. Özellikle dişi kuşlarda yumurtlama ve yavru sonrasında ani gelişen ağırlık kaybında bu hastalıktan şüphelenilmelidir.
Circovirus	Virüs	Genç kuşlarda ve yeni yavrularda daha çok gözlenen bir hastalıktır. Kuşun genel anlamda savunma mekanizmasını ve bağışıklık sistemini bozucu bir etkisi vardır. Diğer hastalıklarla birlikte görülme eğilimindedir. Gelişme bozuklukları, ağırlık kaybı ve ishal dikkat çekicidir. Solunum yollarında çeşitli sorunlar gözlenebilir. Vücut dokularında bozulmalara ve anormalliklere rastlanabilir.
Aspergilosis	Fungal	Genellikle müzmin form izleyen bir hastalıktır. Belirtileri vücutta ve deride olmak üzere iki gruptur. Performans kaybı, kayıtsızlık, güçsüzlük vardır. Solunum yolları sorunları ile birlikte ishal gözlenir. Sonraki aşamalarda ishal koyu yeşil bir renkte olur. Dil ve damaktaki beyaz- sarı – yeşil renkli tabakaların oluşması karakteristik belirtisidir. Deride görüldüğünde, deri döküntüsü, kuşlarda huzursuzluk ve tüy yolmanın yanı sıra, teleklerde çürüme ve kırılarak düşme.
Cadidiasis	Fungal	Kursağın hemen altında yer alan bezlimide de şişme, kursaktaki tahıl içeriğinin ara sıra kusulması, ağızdan kan gelmesi gibi karakteristik belirtilerin yanı sıra, ağız içi ve damakta beyaz mantar tabakalarına rastlanır. Kuşlarda genel bir kayıtsızlık hali, ağırlık kaybı, performans kaybı, genç kuşlarda yavaş büyüme gibi sorunlar gözlenir. Hastalığın deride görülmesi durumunda telek çürümesi ve tüy yarılmaları gözlenmektedir.
Trichomonas	Protozon	Gaga birleşim yerinde dışardan gözlenebilen ur şeklinde sonradan kabuk bağlayan yaralar gözlenebilir. Bu yaralar Pox yaralarına çok benzer. Trichomonas yaraları sadece gaga birleşim yerinde görülür diğer yerlerde oluşmaz. Dışarıdaki bu yaralar 15 gün kadar sonra kendiliğinden geçer. Bunun yanı sıra aynı Pox’da olduğu gibi ağız içinde sarı renkli peynirimsi yara ve ur gibi oluşumlara rastlanır. Bu yaraların büyümesi solunum sorunları, yem yeme ve su içme zorlukları yaratabilir. Hasta kuşlarda genel bir halsizlik, kayıtsızlık, performans kaybı ve ishal ve kusma gözlenebilir. Hastalığın ileri aşamalarında ölüm gelebilir.
Plasmodiosis	Protozon	Hasta kuşlarda anemi ( kansızlık ) en belirgin özelliktir. Kuşlarda nöbetler halinde tekrarlayan ateş yükselmeleri gözlenir. Bu dönemde kuş durgunlaşır, düşünmeye başlar ve tüy kabartır. Daha sonra ateş normale döner ve kuş biraz daha iyi gibi görünür. Genel olarak performans kaybı vardır. Sarımtırak renkli ve beyaz posalı bir ishal gözlenebilir.
Haemoproteosis	Protozon	Hasta kuşlarda anemi ( kansızlık ) en belirgin özelliktir. Kuşlarda nöbetler halinde tekrarlayan ateş yükselmeleri gözlenir. Bu dönemde kuş durgunlaşır, düşünmeye başlar ve tüy kabartır. Daha sonra ateş normale döner ve kuş biraz daha iyi gibi görünür. Genel olarak performans kaybı vardır. Sarımtırak renkli ve beyaz posalı bir ishal gözlenebilir
Hexamitiasis	Protozon	At sinekleri tarafından güvercinlere taşınan bir hastalıktır. Ağırlık kaybı, kusma ve sulu köpüklü ishal gözlenir. Hastalığın ileri aşamalarında ishal bazen kanlı olabilir. Kuşlarda yeme karşı isteksizlik ve su tüketiminde artış vardır.
Coccidiosis	Parazitsel	Coccidia adı verilen mikroskobik bir bağırsak parazitinin neden olduğu bir hastalıktır. Hasta kuşlarda yumuşak ve çok sulu bir dışkı vardır. Halsizlik, uyuşukluk ve ağırlık kaybı dikkat çekicidir.
Roundworms	Parazitsel	Yuvarlak solucanlar grubundan 2 türün neden olduğu bu hastalık, özellikle genç güvercinleri etkiler ve ölüme bile neden olabilir. Güç kaybı, ağırlık kaybı, stres hali, tüy yolma, huzursuzluk, performans kaybı gözlenir. Bazen bağırsak iltihabı ve kanamaları gözlenebilir. İshal ve kusma vardır. Parazit güvercinin ince bağırsağında yaşar.
Hairworms	Parazitsel	Kıl kurtları olarak grubundan 4 türün neden olduğu bu hastalık, parazit sayısına bağlı olarak bağırsak delinmesi nedeni ile ölüme kadar gidebilir. Güç kaybı, ağırlık kaybı, stres hali, tüy yolma, huzursuzluk, performans kaybı gözlenir. İshal vardır. Ağır vakalarda bağırsak iltihabı ve kanamaları gözlenebilir. Bu durumda ishal kanlı şekilde görülür. Parazit güvercinin ince bağırsağında yaşar.
Stomach wall worms	Parazitsel	Mide duvarı kurtları adı verilen bu grubun 2 türü güvercinlerde Bezlimide de bulunur. Bulunduğu bölgede ciddi hasara neden olurlar. Belirgin zayıflama ve güç kaybı yaratır. Halsizlik, uyuşukluk ve ağırlık kaybı dikkat çekicidir.
Tapeworms	Parazitsel	Şerit adı verilen bu parazitlerin 2 türü güvercinlerde bağırsaklarda bulunur. Anormal zayıflama, yeme karşı isteksizlik, kayıtsızlık, güç kaybı, tüy yolma ve sürekli tüy karıştırma, stres hali, huzursuzluk, ağır vakalarda bağırsak iltihabı ve kanaması ile birlikte ishal gözlenir. Genç kuşları çabuk etkiler, yavrularda ölümcül olabilir.
Flatworms	Parazitsel	Yassı solucanlar olarak adlandırılan bu grubun bir üyesi güvercinlerde kör bağırsakta parazit olarak bulunur. Kilo kaybı, ishal, güçsüzlük ve ağır vakalarda bağırsak iltihabı gibi belirtileri vardır.